Zakaz reklamy napojów alkoholowych a znaki towarowe

Dozwolony użytek

Pod względem znaków towarowych zakaz reklamy ma dwojaki charakter, ponieważ na sytuację należy spojrzeć z perspektywy możliwości używania cudzych oznaczeń –  przecież sprzedając „Finlandię”  czy „Johny Walker” nie mamy de facto prawa do tych znaków towarowych. Ich właścicielami są przecież producenci lub posiadający uprawnienie z licencji dystrybutorzy. Prawo własności przemysłowej zna jednak instytucję dozwolonego użytku. Dzięki temu jeśli sprzedajesz towary oznaczone konkretnym znakiem towarowym i pochodzą one z legalnego źródła - oficjalnej dystrybucji, to masz prawo eksponowania tych znaków towarowych na witrynie swojego sklepu czy na jego stronie internetowej.

Przedmiotowe zagadnienie nie budzi wątpliwości na gruncie możliwości używania cudzych znaków towarowych w zakresie promocji produktów wprowadzanych do obrotu przez przedsiębiorcę – mieści się to w ramach tzw. dozwolonego używania znaku towarowego i nie wymaga uzyskania zgody na ich używanie w takim zakresie.

Ilustracja przedstawiająca napoje alkoholowe

Reklama a prawo

Inaczej kształtuje się sytuacja odnośnie eksponowania znaków towarowych będących oznaczeniem napojów alkoholowych na gruncie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z przepisami „Zabrania się na obszarze kraju reklamy i promocji napojów alkoholowych, z wyjątkiem piwa, którego reklama i promocja jest dozwolona”, w myśl przepisów ustawy, reklamowaniem napojów alkoholowych jest „publiczne rozpowszechnianie znaków towarowych napojów alkoholowych lub symboli graficznych z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych przedsiębiorców produkujących napoje alkoholowe, nieróżniących się od nazw i symboli graficznych napojów alkoholowych, służące popularyzowaniu znaków towarowych napojów alkoholowych”.

Jednocześnie w art. 13 ust. 3 oraz 4 ustawy doprecyzowano co dokładnie zostało objęte zakazem: „3.  Zabrania się reklamy, promocji produktów i usług, których nazwa, znak towarowy, kształt graficzny lub opakowanie wykorzystuje podobieństwo lub jest tożsame z oznaczeniem napoju alkoholowego lub innym symbolem obiektywnie odnoszącym się do napoju alkoholowego” oraz „4. Zabrania się reklamy i promocji przedsiębiorców oraz innych podmiotów, które w swoim wizerunku reklamowym wykorzystują nazwę, znak towarowy, kształt graficzny lub opakowanie związane z napojem alkoholowym, jego producentem lub dystrybutorem.” Na gruncie przytoczonych przepisów zakazana jest reklama polegająca na eksponowaniu jakichkolwiek znaków towarowych lub elementów znaków.

Naruszenie przepisów o zakazie reklamy może skutkować utratą koncesji na sprzedaż alkoholu a prowadzenie reklamy sprzecznie z jej zasadami jest przestępstwem zagrożonym grzywną kwotową od 10 000 do 500 000 zł. Naczelny Sąd Administracyjny jednoznacznie wskazał, iż umieszczenie w witrynie sklepu oferowanych w nim produktów alkoholowych z widocznymi znakami towarowymi stanowi niedozwoloną reklamę alkoholu. Wskazał, że w ten sposób następuje rozpowszechnianie znaków towarowych napojów alkoholowych skierowane do nieoznaczonego kręgu osób (wyrok NSA z 13 lipca 2017 r., II GSK 982/17).

Co to dla Ciebie może oznaczać? Zakaz ten obejmuje umieszczanie w witrynie jakichkolwiek znaków towarowych, które służą do oznaczania alkoholu i to nie tylko wprost, ponieważ widoczna w witrynie stojąca wewnątrz lokalu butelka z alkoholem oznaczona znakiem towarowym może zostać uznana za naruszenie.

Wieloznacznie nie znaczy lepiej

Kontrowersję budzi możliwość używania znaków towarowych, które co prawda są znakami towarowymi oznaczającymi napoje alkoholowe ale nie tylko np. znak towarowy „BOLLINGER” (IR617505) został zarejestrowany na towary takie jak woda mineralna a znak towarowy „MOËT & CHANDON” (EUTM000515338) np. na napoje bezalkoholowe oraz syropy i soki owocowe. Same nazwy nie odnoszą się bezpośrednio do alkoholu, nie wskazują również jego rodzaju. Znaki towarowe pozostają w mocy co oznacza, że są używane przez uprawnionych do oznaczania wskazanych w wykazie towarów i usług produktów nie będących alkoholami. Niemniej stanowisko Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych jest w tym zakresie jednoznaczne. Umieszczenie w witrynie sklepu tego typu znaków towarowych może zostać uznane za niedozwoloną reklamę alkoholu. Tym samym umieszczanie znaków towarowych które, używane są między innymi do oznaczania napojów alkoholowych na witrynie sklepu może mieć dla jego właściciela negatywne konsekwencje.

Jednocześnie należy zauważyć, iż dość powszechne są skuteczne próby obejścia przytoczonych regulacji poprzez umieszczanie na witrynach lub szyldach lokali znaków towarowych łudząco podobnych do znaków towarowych umieszczanych na napojach alkoholowych o niemalże identycznej warstwie słownej i graficznej (przykład - rys. 1, rys. 2).

Umieszczony szyld na witrynie lokalu łudząco podobny do nazwy znaku towarowego znanej marki whisky marki Ballantine's

Logo marki Ballantine's

Przykład powyżej prezentuje sklep z alkoholami na jednej z ulic Warszawy, którego nazwa co prawda różni się od nazwy alkoholu natomiast obydwa znaki towarowe są do siebie łudząco podobne, mają identyczną czcionkę, kolor, a twórca popularnej whisky faktycznie nazywał się George Ballantine. Jak widać różnice pomiędzy znakami są marginalne, zdaniem PARPA takie oznaczenia sklepu stanowi niedozwoloną reklamę napojów alkoholowych.

Na ogólnopolską skalę znane są reklamy telewizyjne „Łódki BOLS” czy „Wypoczynkowej Turystyki Konnej Soplica” (WTK Soplica) – (rys 3, rys 4)

Grafika nawiązująca do reklamy telewizyjnej "Łódki Bols"

Grafika ilustrująca logo "Wypoczynkowej Turystyki Konnej Soplica”

Niemal każdy pamięta ten marketingowy majstersztyk bo przecież nie były to reklamy alkoholi a jedynie usług o znajomo brzmiących nazwach łódka i wtk (są bardzo bliskie w warstwie fonetycznej do słowa wódka). Natomiast telewizyjne reklamy alkoholu nawet w postaci zamaskowanej zostały negatywnie zweryfikowane. Dziś na srebrnym ekranie ich już nie zobaczymy.

Nie zmienia to jednak faktu, że w przestrzeni publicznej funkcjonuje wiele znaków towarowych jeśli nie łudząco podobnych to bardzo zbliżonych do znaków towarowych służących do oznaczania napojów alkoholowych. Co musisz zrobić, aby móc posługiwać się takimi oznaczeniami?. W ramach dozwolonego użytku możesz używać logo produktów które oferujesz swoim klientom, natomiast ich dostosowanie może naruszać prawa autorskie do znaku jako utworu. Należy więc przyjąć, iż umieszczenie na witrynie sklepowej znaków towarowych nieco zmienionych od tych umieszczanych na produktach alkoholowych nie powinno stanowić naruszenia przepisów o zakazie reklamy produktów alkoholowych.

Umieszczenie na witrynie znaków towarowych, które nie zawierają odnośników do alkoholu „CHAMPAGNE”, „WÓDKA” czy „WHISKEY” a jedynie nazwę produktu, wydaje się być możliwe, niemniej przy braku orzecznictwa w tym zakresie działanie takie niesie za sobą ryzyko w postaci ewentualnej odpowiedzialności karnej oraz utraty koncesji na sprzedaż alkoholu.